Historia pisma i kaligrafii - część 2
9/24/2019 01:57:00 PMW poprzednim wpisie omawiającym historię pisma skończyliśmy na piśmie fonetycznym - kliknij, żeby przeczytać część 1. Historia historią, ale co to wszystko ma wspólnego z kaligrafią?
Moim zdaniem bardzo dużo, gdyż rozwój pisma, narzędzi oraz mediów do utrwalania pisma miał bezpośredni wpływ na wygląd krojów pisma oraz zasady, jakie w nim obowiązują.
Alfabet łaciński wywodzi się z romańskiego systemu znaków, a chyba najbardziej znanym rodzajem pisma pochodzącego z czasów starożytnego Rzymu jest kapitała kwadratowa. Każdy z nas z pewnością widział rzymskie budowle z wyrytymi na nich napisami. Z dużą dozą prawdopodobieństwa była to właśnie kapitała kwadratowa. Kształt liter w tym piśmie był efektem kształtu narzędzia (dłuta) używanego do wyrycia liter w kamieniu – dłuto jest narzędziem płasko ściętym, trzymanym praktycznie prostopadle do powierzchni, dlatego na przykład szeryfy (czyli poprzeczne zakończenia liter) są najczęściej prostymi liniami.
Pismem, które wywodzi się z kapitały, jest uncjała. Charakterystyczne jest w niej zanikanie kantów oraz tendencja do zaokrąglania liter. Te cechy wynikają bezpośrednio z rozwoju narzędzi – posługiwania się pergaminem oraz trzcinką lub gęsim piórem. Gładkość pergaminu oraz elastyczność gęsiego pióra umożliwiły nadanie literom bardziej zaokrąglonych form.
Jedną z dalekich krewnych uncjały jest minuskuła karolińska. Ten rodzaj pisma wypracowany w okolicach VIII wieku czerpał garściami z najlepszych cech różnych rodzajów pism. Celem było stworzenie pisma, które jednocześnie byłoby estetyczne i łatwe do odczytu. Litery d, e, f, h czy m są niemal identyczne jak w uncjale.
Około XI wieku zaczął się pojawiać nowy rodzaj pisma – pismo gotyckie (popularnie nazywane również teksturą). Charakteryzuje się ono łamanymi, bardzo ozdobnymi konturami. W powszechnym użyciu występowało od XIII wieku i stosowane było do późnego średniowiecza. Jego powstanie wiązało się z pojawieniem się papieru oraz ze zwiększonym popytem na książki na nowo powstałych uniwersytetach. Minuskuła karolińska, mimo że czytelna, była praco- i czasochłonna. Pismo gotyckie miało ułatwić kopiowanie ksiąg, zminimalizować koszty papieru oraz mediów.
Wraz z renesansem i fascynacją kulturą antyczną oraz niechęci do litery gotyckiej (w szczególności we Włoszech) pojawiła się chęć reformy pisma i adaptacji pisma starożytnego do nowych czasów. W ten sposób powstała antykwa (pismo książkowe) i italika (pismo kancelaryjne i dokumentowe).
Ciekawostką jest fakt, że skrybowie pracujący nad nowym pismem opierali się na rękopisach z IX-XI wieku, a nie na prawdziwych dokumentach antycznych. Antykwa oraz italika są więc tak naprawdę nowymi wcieleniami minuskuły karolińskiej wzbogaconej o pochylenie pisma, łączenie niektórych liter i nadanie niektórym literom nowych form.
Rozwinięciem italiki jest kursywa angielska lub inaczej copperplate script. W zamyśle miał być to praktyczny styl pisma. Oczywiście dzisiaj postrzegamy go jako jeden z najbardziej ozdobnych i lekkich krojów. Rozwój kursywy wiązał się również z wynalezieniem i rozpoczęciem produkcji nowoczesnych stalówek przez Johna Mitchella w 1822 roku i Josepha Gillotta w 1830 roku.
Kaligrafia nowoczesna, choć opiera się na historii pisma, jest dużo bardziej swobodna i spersonalizowana. Znając historię, można stworzyć własny indywidualny styl, używając nie tylko stalówek i obsadek, ale również ołówków, brush penów, pisaków, ruling penów (grafionów) czy pędzli.
Historia rozwoju pisma jest naprawdę fascynująca! Pokazuje zmiany zachodzące w piśmie w sposób naturalny wraz z rozwojem narzędzi i bieżącymi potrzebami ludzkości. Liczę na to, że informacje zawarte w obu częściach wpisu pomogą Wam w wyborze kroju pisma, którego będziecie chcieli się nauczyć. I pamiętajcie – praktyka czyni mistrza!
0 komentarzy